Beat It #1. Półtorak kontra IFS, Pstyk, Majkizioom, Urbanski i LETE

Dlaczego recenzje rapowych płyt wyglądają zwykle jak interpretacje wierszy ze szczyptą socjologii? Ano dlatego, że o podkładach trudniej coś powiedzieć, nie mnożąc trywialnych epitetów. By zwrócić uwagę na to, co w polskim rapie często najlepsze, rozpoczynam więc nowy cykl. Ludzie, którzy dysponują aparatem pojęciowym, a przede wszystkim wiedzą empiryczną – najczęściej piszący producenci albo produkujący dziennikarze – przeanalizują pięć wybranych podkładów. A my będzie podpatrywać, co udało im się „wysłyszeć”.

Na pierwszy ogień idzie Marcin Półtorak. To dawny bloger i dziennikarz, który współpracował z Popkillerem, zaś obecnie poczytacie go na portalu Brak Kultury. Marcin koncentruje się w swoim pisaniu na bitach i choć sam produkował do szuflady i nie uważa się za producenta, widać, że ma na ten temat do napisania o wiele więcej od recenzenckiego ogółu. Pięć podkładów wybrałem mu ja, ale już następną piątkę wybiera on (i nie wie, dla kogo będzie to robić!). W ten sposób rozpoczynamy łańcuszek pełen nieoczywistej muzyki miejskiej.

Prykson IFS – Mosh Pit [prod. IFS]

IFS, czyli Freeze i Fischerle, to duet producencki, który łączy footwork, dub, hip-hop i wiele więcej. Ich boom bap nowej ery porwał chociażby Groha z cenionego wydawnictwa U Know Me, zaś ostatnim dokonaniem tej dwójki jest tegoroczna płyta Psycho Outs” z klasycznie rapującym siedlczaninem Pryksonem Fiskiem. To z niej pochodzi utwór „Mosh Pit”.

MARCIN PÓŁTORAK: Pierwsze, co zwraca uwagę w „Mosh Pit”, to bębny dopracowane jak w starym The Prodigy. Perkusja – podobnie jak cały bit – skręca lekko w stronę jazzu. Stopa chowa się za grubą warstwą basu, ale na pierwszym planie czarują dynamiczne haty i poswingowane, gęste werble. Za tło robi smętny, zrezygnowany sampel, któremu momentami towarzyszą wysokie dzwoneczki grające zagadkową melodię. Oczywiście nie mogło się obejść bez całego stada subtelnych, niepokojących przeszkadzajek. IFS i moshpit? Nie za bardzo, chyba że paluchami na padach MPCtki (kluczowa dla gatunku stacja robocza produkcji Akai – przyp. MF).

Pstykidd – Bronx [prod. Pstyk]

Pstyk to wrocławski didżej i producent, entuzjasta lo-fi i wszystkiego, co 8-bitowe. Kidd, raper i slamer, pochodzi z Elbląga, a jego net-label Skwer do dziś jest ważnym ośrodkiem alternatywnego hip-hopu. „Bronx” – najcięższy numer na nostalgicznym, zeszłorocznym wydawnictwie „Treasure Chest” Pstykidd odwiedzał w towarzystwie EsDwa, Kościeya i DJ-a Ace’a.

MARCIN PÓŁTORAK: Ten bit to trochę jakby wziąć ociężały motyw z „Dope Dealer” ScHoolboya Q (a tak naprawdę to Southside’a i Metro Boomin), dorzucić dwustutonową perkusję i jeszcze to wszystko zalać smołą. O to, żeby głowa się bujała, dba kick (stopa – przyp. MF) tak ciężki, jak nakazuje klasyka. O to, żeby było przy okazji niepokojąco, dbają horrorowe, przeciągłe dźwięki i złowrogo mruczący bas. Prawie wszystko jest przygaszone, duszące, aż za bardzo pozbawione melodii. Tylko skrecze Ace’a wpuszczają trochę światła i są jak szklanka wody z lodówki o trzeciej w nocy. Pstyk musi ostatnio oglądać sporo filmów postapokaliptycznych, chyba tylko tak da się uzasadnić tę dbałość o klimat.

Mordor Muzik – Joshi [prod. Majkizioom]

Jeżeli chcesz się poczuć jak na soundclashu gdzieś w Londynie, to wyczekiwany latami, zeszłoroczny debiut Mordor Muzik jest tym, czego potrzebujesz. Charyzmatyczny Ginger mota rymy jak nikt inny, a Majkizioom (to jego zdjęcie jest na „kafelku” towarzyszącym tekstowi) nadaje temu oprawę. W wypadku „Joshi” szczególnie porywającą, dynamiczną i niecodzienną. Nawiązując do klasyka Wileya: Grime? Wot do u call it? Juke? Wot do u call it?

MARCIN PÓŁTORAK: Dzisiaj koledzy i koleżanki z pracy na mnie krzywo patrzyli, bo się regularnie zapomniałem i zaczynałem sobie nucić beatbox z pierwszych czterech taktów „Joshi”. To zdecydowanie mój ulubiony element tego szalonego bitu Majkiziooma. Urzeka również stopa brzmiąca jak po trzech Red Bullach i pianino niczym młodszy brat klawiszy z „HUMBLE.”. Z drugiej strony mam trochę ambiwalentne zdanie na temat przygaszenia aranżacji wraz z wejściem rapera… ale może to dzięki temu regularnie wracam do tego kawałka i nadal mi mało?

Jerzyk Krzyżyk – Ona mi [prod. Urbanski]

Jerzyk Krzyżyk to przedstawiciel bohemy 2022 r., trochę raper, trochę (post)punk. Muzyka na jego tegorocznym „Sercu” wyszła spod ręki Urbanskiego, kompozytora i producenta elektroniki, który równie dobrze czuje się w reklamie, filmie i teatrze, tak jak i w popie, jazzie oraz rapie. Mieszają się tam ponad trzy dekady muzyki, co doskonale słychać w singlowym „Ona mi”. Lukier, krew i dużo chemii.

MARCIN PÓŁTORAK: Zastanawiam się, do czego tu się przyczepić najpierw. To nie tak, że bit Urbanskiego i sztabu muzyków jest jakiś obiektywnie słaby – po prostu niemal każdy element leży idealnie w poprzek mojego gustu. Dominująca gitara basowa w zamyśle jest spoko, kojarzy się z jakimś post-hardcorem i to przyjemne skojarzenie. Ale tutaj cała aranżacja opiera się na mechanicznym skakaniu od przesadnego minimalizmu – któremu przewodzi drętwa, zimna, niepasująca do żywych instrumentów perkusja – do bezsilnej, papierowej ściany dźwięku na pół gwizdka. O tak podstawowych elementach jak klimat, ciekawy rytm albo chwytliwa melodia – zapomniano.

Wuzet – Pryzmat [prod. LETE]

Wuzet na poważnie zaczął w Polsce muzykę grime, a krakowski producent LETE wydaje się nawiązywać do jego wersji 2.0 i artystów pokroju Mumdance‚a czy Logos, choć tworząc, interesował się wówczas witch housem czy zimną falą. „Pryzmat” z 2018 r. miał zwiastować nadejście Wuzetowego albumu „Out of sync”, który nie ukazał się niestety do dziś.

MARCIN PÓŁTORAK: Paradoks – jednocześnie najbardziej skomplikowany i minimalistyczny bit w zestawieniu. Warto zwrócić uwagę na to, co LETE robi z punktowym syntezatorem grającym melodię – w refrenie jest wszechobecny, prowadzący, nadający ton. W zwrotce zaczyna się rwać, gra skróconą wersję motywu, aż w końcu całkiem zanika, ustępując miejsca rzadkiemu, ale mocnemu basowi i zestawowi ASMR-owych dźwięków. A dookoła dzieją się walcowe przejścia, subtelne wobble, klasyczny zestaw właściwy brytyjskiej szkole. Co więcej, wersja z YouTube ma jeszcze dodatkowe intro i outro. Głębokie i satysfakcjonujące.